Αναπτυξιακές διαταραχές καλούνται οι δυσλειτουργίες οι οποίες, ως σύνολο παθήσεων, επηρεάζουν πεδία της ανθρώπινης ψυχοσωματικής ανάπτυξης, όπως η μάθηση, η γλώσσα, η επικοινωνία και η συμπεριφορά. Η πιο γνωστή αναπτυξιακή διαταραχή είναι ο αυτισμός. Οι αναπτυξιακές διαταραχές συναντιόνται στον ίδιο βαθμό ανεξάρτητα από φυλετικές και κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Πρόσφατές εκτιμήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι περίπου το 15% των παιδιών ηλικίας 3 έως και 17 ετών, έχουν είτε αυτισμό, είτε άλλη αναπτυξιακή διαταραχή.

Η μοναδική συσχέτιση η οποία έχει εντοπιστεί και αφορά την διαταραχή του αυτισμού, είναι σε συνάρτηση με το φύλο. Οι στατιστικές δείχνουν ότι στα αγόρια καταγράφεται πενταπλάσια συχνότητα διάγνωσης αυτισμού σε σχέση με τα κορίτσια. Στο συμπέρασμα αυτό έχουν καταλήξει διάφορες μελέτες παγκοσμίως που μελετούν τον αυτισμό.

Η διαταραχή του αυτισμού δεν είναι ενιαία διαταραχή. Αντίθετα αποτελεί ευρύ πεδίο με στενά συνδεδεμένες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, οι οποίες έχουν κοινό πυρήνα κλινικών συμπτωμάτων. Ο όρος λοιπόν “φάσμα” είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση των διαταραχών του αυτισμού. Είναι ενδεικτικό πως το 2013 η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία καθώς και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, στα επίσημα διαγνωστικά/στατιστικά εγχειρίδια ψυχιατρικών διαταραχών που εξέδωσαν, αναφέρονται πλέον στην «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (Autistic Spectrum Disorder), αντί του «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» που ίσχυε μέχρι τότε στην ιατρική ορολογία.

Η αλλαγή στον όρο, με τον οποίο προσδιορίζεται ο αυτισμός ορθά, αποτελεί πολύ μεγάλη διαφοροποίηση που ξεκαθαρίζει τα πράγματα και για τους ειδικούς της ψυχικής υγείας, αλλά και για τους γονείς. Δεν νιώθουν πλέον το ίδιο πελαγωμένοι ακούγοντας τον ασαφή όρο «διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές», με τον οποίο προσπαθούσαν να του εξηγήσουν την πάθηση του αυτισμού. Είναι σημαντικό βήμα για την εξάλειψη του στίγματος, του φόβου και του ταμπού που υπήρχε γύρω από την διαταραχή του αυτισμού.

Οι αιτίες του αυτισμού δεν έχουν εξακριβωθεί και διαλευκανθεί από την επιστημονική κοινότητα. Οι ερευνητές μελετούν επί του παρόντος τομείς, όπως νευρολογικές βλάβες και χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, στην προσπάθεια να ρίξουν φως στο πού μπορεί να οφείλεται ο αυτισμός. Αυτό στο οποίο έχει καταλήξει η σύγχρονη επιστήμη, είναι πως η διαταραχή του αυτισμού δεν οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ή, όπως έχει αναφερθεί ευρέως στον Τύπο, σε παιδικά εμβόλια.

Οι αναπτυξιακές διαταραχές ουσιαστικά περικλείουν και τον αυτισμό. Ονομάζονται αλλιώς και «Διαταραχές της παιδικής ηλικίας», καθότι, τις περισσότερες φορές, γίνονται αισθητές και διαγιγνώσκονται όταν το παιδί είναι σχολικής ηλικίας. Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι ενήλικες μπορούν επίσης να διαγνωστούν με κάποια από τα συμπτώματα του αυτισμού, τα τυπικά συμπτώματα της διαταραχής θεωρείται πως πρέπει να πρωτοεμφανίστηκαν σε κάποιο στάδιο της παιδικής ηλικίας του. Πέραν του αυτισμού, άλλες αναπτυξιακές διαταραχές είναι:

• Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητα (ADHD / ADD)
• Διαταραχή Διαγωγής
• Διαταραχή Asperger
• Διαταραχή της γραπτής έκφρασης
• Διαταραχές απέκκρισης
• Ειδική γλωσσική διαταραχή
• Νοητική υστέρηση
• Σύνδρομο Rett
• Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
• Διαταραχή του λόγου- Τραύλισμα
• Σύνδρομο Tourette
• Παροδική διαταραχή μυοσπασμάτων (Τικ)

Συμπεριφορά- Παιχνίδι και Αυτισμός
• Επαναλαμβανόμενες κινήσεις του σώματος (χτύπημα χεριών, ταλαντώσεις, περιστροφές), ή κινείται συνεχώς.
• Έμμονη σε ασυνήθιστα αντικείμενα (λάστιχα, πλήκτρα, διακόπτες φωτισμού).
• Ενασχόληση με συγκεκριμένο θέμα ενδιαφέροντος, που συχνά σχετίζεται με αριθμούς ή σύμβολα (χάρτες, πινακίδες, αθλητικά στατιστικά στοιχεία).
• Ισχυρή ανάγκη για τάξη και ομοιομορφία. Ταράζεται από την αλλαγή στη καθημερινή ρουτίνα ή το περιβάλλον τους.
• Αδεξιότητα, μη φυσιολογική στάση του σώματος.
• Εντυπωσιάζεται από κινούμενα κομμάτια στα παιχνίδια του, δίνει προσοχή σε τμήμα του παιχνιδιού του (π.χ. στους τροχούς που περιστρέφονται στο αυτοκίνητο αντί να παίζει με ολόκληρο το αυτοκίνητο).

Ιδιαίτερες δεξιότητες- Υψηλός δείκτης νοημοσύνης και Αυτισμός
Περίπου το 10% των ανθρώπων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος έχουν ειδικές δεξιότητες και ανώτερη ευφυΐα, όπως ο αυτιστικός ήρωας που υποδύεται ο Dustin Hoffman στην ταινία Rain Man.

Οι πιο συχνές δεξιότητες ανθρώπων με αυτισμό και υψηλό δείκτη ευφυΐας αφορούν σε αριθμητικούς υπολογισμούς, καλλιτεχνικές και μουσικές ικανότητες και ικανότητα απομνημόνευσης. Για παράδειγμα, ο χαρισματικός άνθρωπος με αυτισμό είναι σε θέση να πολλαπλασιάσει πολυψήφιους αριθμούς από μνήμης, να παίξει κονσέρτο για πιάνο που άκουσε ή να απομνημονεύσει γρήγορα πολύπλοκους χάρτες.

Η ένταση, η σοβαρότητα, και οι τύποι της διαταραχής ποικίλουν. Πρέπει ο γονιός να λάβει υπόψη ότι μόνο και μόνο επειδή το παιδί του έχει κάποιο από τα συμπτώματα, αυτό δεν σημαίνει ότι πάσχει από την διαταραχή του αυτισμού. Ο αυτισμός διαγιγνώσκεται με βάση την παρουσία πολλαπλών συμπτωμάτων, τα οποία διαταράσσουν την ικανότητα του παιδιού να αλληλεπιδρά, να παίζει, να μαθαίνει. Αυτό που εντοπίζεται ως κοινός παρονομαστής είναι πως, κάθε άνθρωπος με αυτισμό αντιμετωπίζει λιγότερα ή περισσότερα προβλήματα στις κοινωνικές δεξιότητες, τις δεξιότητες ομιλίας και επικοινωνίας, την ενσυναίσθηση και την ευελιξία στη συμπεριφορά.

Συμπτώματα της Διαταραχής του Αυτισμού

Κοινωνικές δεξιότητες και Αυτισμός
• Ασυνήθιστη ή ακατάλληλη γλώσσα του σώματος, χειρονομίες και εκφράσεις του προσώπου.
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους ανθρώπους.
• Δυσκολία να πλησιάσει άλλους, προτιμά να είναι μόνος.
• Δυσκολία στην κατανόηση των συναισθημάτων, των αντιδράσεων και των μη λεκτικών μηνυμάτων.
• Αντίσταση στην σωματική επαφή με άλλους.
• Δυσκολία ή αδυναμία να κάνει φιλίες με συνομηλίκους.

Γλώσσα- Ομιλία και Αυτισμός
• Καθυστέρηση στην εκμάθηση της ομιλίας (μετά την ηλικία των δύο ετών), ή δεν μιλά καθόλου.
• Η ομιλία γίνεται με μη ομαλό τόνο ή ρυθμό της φωνής.
• Επανάληψη λέξεων ή φράσεων ξανά και ξανά χωρίς την πρόθεση επικοινωνίας.
• Δυσκολία στο να αρχίσει συζήτηση ή να τη διατηρήσει σε εξέλιξη.
• Δυσκολία στο να εκφράσει ανάγκες ή επιθυμίες.
• Δεν αντιλαμβάνεται το νόημα απλών δηλώσεων ή ερωτήσεων.
• Δεν αντιλαμβάνεται τις μεταφορικές εκφράσεις, την ειρωνεία ή τον σαρκασμό στο λόγο.

Βοηθώντας τα παιδιά με Αυτισμό
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν με πολλούς τρόπους ώστε τα παιδιά με αυτισμό να ξεπεράσουν τις προκλήσεις. Πολύ σημαντικό είναι, καταρχάς, να βεβαιωθούν πως έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται από ειδικούς επιστήμονες. Παρόλο που δεν υπάρχει καμία γνωστή θεραπεία, τα παιδιά με αυτισμό με την κατάλληλη αγωγή υγείας και εκπαιδευτική προσέγγιση, μπορούν να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους ακόμα και με διαφορετικό αναπτυξιακό ρυθμό από τα άλλα παιδιά.

Ακριβώς όπως δεν υπάρχει μοναδικό σύμπτωμα ή συμπεριφορά που να υποδηλώνουν αυτισμό, κατά τον ίδιο τρόπο δεν υπάρχει ενιαία θεραπεία που να είναι αποτελεσματική για όλους όσοι βιώνουν την διαταραχή του αυτισμού. Τα παιδιά ή ενήλικες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις θετικές πτυχές της κατάστασης τους προς όφελός τους, αλλά η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει όσο το δυνατόν νωρίτερα, να είναι εντατική και πλήρως εξατομικευμένη και βασισμένη στις μοναδικές αδυναμίες και ανάγκες του ανθρώπου με αυτισμό.

Οι ειδικές θεραπευτικές προσεγγίσεις που θα προτιμηθούν από τους εκάστοτε επαγγελματίες υγείας για την διαταραχή του αυτισμού μπορεί να είναι η λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, μουσικοθεραπεία, ειδική αγωγή κ.α. Η βασική συμβουλή που καλό είναι να θυμούνται οι γονείς είναι πως, όσα περισσότερα γνωρίζουν για τον αυτισμό, τόσο καλύτερα εφόδια θα έχουν ώστε να προβούν στις δέουσες αποφάσεις για το παιδί τους.

Είναι άκρως σημαντικό οι γονείς να θέτουν ερωτήσεις και να συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τη θεραπεία του παιδιού τους. Με την αγάπη, την ενδελεχή ενημέρωση γύρω από τον αυτισμό και το ενδιαφέρον για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού τους, η καθημερινότητα στο σπίτι για τους ίδιους και τα παιδιά τους θα γίνει πολύ πιο εύκολη. Είναι επιστημονικά επαληθευμένο γεγονός πως η συμμετοχή του γονέα στο σχέδιο θεραπείας της διαταραχής του αυτισμού είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του.