Στο “Αιμίλιος ή περί αγωγής”, ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ περιγράφει τη συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου και την χωρίζει σε τρία στάδια. Από αυτό το γεγονός είναι φανερό ότι ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα, οι διαφωτιστές προσπαθούσαν να εξηγήσουν τον τρόπο ανάπτυξης του συναισθηματικού κόσμου των παιδιών και να βελτιστοποιήσουν τις τεχνικές που θα έκαναν αυτόν τον συναισθηματικό κόσμο όσο το δυνατόν πιο υγιή. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Μαρία Μοντεσσόρι έφερε στο προσκήνιο τις μεθόδους διδασκαλίας και ενασχόλησης με παιδιά, τις οποίες είχε εφεύρει η ίδια, οι οποίες, ακόμα και σήμερα, παρουσιάζουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Κάπως έτσι λοιπόν, γεννήθηκε η επιστήμη της παιδοψυχολογίας. Του κλάδου, δηλαδή, που μελετά την νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών ως την εφηβεία. Συνεπώς, η παιδοψυχολογία σαν επιστήμη προσπαθεί να δημιουργήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο το παιδί θα αναπτύξει υγιή προσωπικότητα. Επίσης, η παιδοψυχολογία προσπαθεί να αντιμετωπίσει οποιουδήποτε είδους ψυχικό πρόβλημα μπορεί να έχει το παιδί. Η παιδοψυχολογία δεν είναι απλά επιστήμη και ο παιδοψυχολόγος δεν είναι μόνο “γιατρός”, αλλά κυρίως είναι “κατασκευαστής” του υγιούς περιβάλλοντος του παιδιού.

Γιατί όμως η παιδοψυχολογία να βοηθά στη δημιουργία αυτού του υγιούς περιβάλλοντος; Και τι ακριβώς μπορεί να είναι το εν λόγω περιβάλλον; Πού ακριβώς χρειάζονται οι γνώσεις παιδοψυχολογίας; Αυτά είναι τα ερωτήματα που η παιδοψυχολογία προσπαθεί να απαντήσει. Το παιδί αναπτύσσεται διαρκώς, σωματικά, νοητικά και ψυχολογικά, κοινωνικοποιείται και αναπτύσσει δεσμούς με το περιβάλλον και τους ανθρώπους γύρω του. Είναι όμως αυτές οι σχέσεις υγιείς; Ή ακόμη, είναι ο τρόπος που του συμπεριφέρονται οι γονείς του υγιής; Το βοηθούν να μάθει και να αναπτυχθεί, κι αν ναι, είναι σωστά τα μέσα που μεταχειρίζονται; Η επιστήμη της παιδοψυχολογίας είναι αυτή που μπορεί να εξηγήσει τις ερωτήσεις αυτές, και να δώσει σαφή απάντηση όταν οι γονείς αναρωτιούνται αν ο ψυχισμός του παιδιού τους αναπτύσσεται σωστά.

Όμως, η παιδοψυχολογία έχει και άλλο ρόλο, ο οποίος είναι διορθωτικός. Αρχικά, η παιδοψυχολογία έχει τη δυνατότητα να μπορεί να διαγνώσει τα προβλήματα που ενδεχομένως να αντιμετωπίζει το παιδί, προβλήματα όπως κάποιου είδους διαταραχή. Με βάση τις διδαχές, λοιπόν, της παιδοψυχολογίας, ο επαγγελματίας παιδοψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει παιδιά με διαταραχές όπως η υπερκινητικότητα, να τα ωθήσει να εργάζονται για το καλύτερο και να τους δώσει το κουράγιο να ξεπεράσουν το όποιο πρόβλημα. Έτσι, καταστάσεις όπως η ελλειμματική προσοχή, η υπερκινητικότητα και η επιθετική συμπεριφορά δεν θα αποτελούν πλέον πρόβλημα άλυτο. Η παιδοψυχολογία μπορεί να βοηθήσει το παιδί είτε να ξεπεράσει τις προβληματικές καταστάσεις είτε να μάθει να χαλιναγωγεί την όποια διαταραχή και αντί να δυσκολεύεται στη ζωή λόγω αυτής, να μπορεί να πορευτεί με αυτή.

Η παιδοψυχολογία, ακόμη, μπορεί να αποβεί εξαιρετικά βοηθητική και για τους ίδιους τους γονείς. Οι γονείς θα βοηθήσουν, όπως είναι αναμενόμενο, στη δημιουργία αυτού του υγιούς περιβάλλοντος που χρειάζεται το παιδί για να αναπτυχθεί σωστά. Γίνεται κατανοητό πως η παιδοψυχολογία μπορεί να δώσει λύσεις σε ό,τι μπορεί να απασχολεί το γονέα. Η χρησιμότητα της παιδοψυχολογίας, λοιπόν, εκτείνεται πέρα από το ίδιο το παιδί. Μπορεί να διδάξει στους γονείς πώς να γίνουν καλύτεροι, πώς να βοηθήσουν το παιδί να χτίσει την αυτοεκτίμησή του και να του διδάξουν όρια και σωστούς τρόπους συμπεριφοράς. Ακόμη, η παιδοψυχολογία μπορεί να δώσει λύσει και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, όπως είναι τα παιδιά που προέρχονται από περιβάλλον κακοποίησης, τα βίαια παιδιά ή αυτά που για κάποιον λόγο έχουν αναπτύξει φοβίες. Πολύ κοινή, για παράδειγμα, είναι η φοβία του θανάτου. Μέσω των τεχνικών της παιδοψυχολογίας, ο γονιός μπορεί να βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει αυτή τη φοβία, να του εξηγήσει τους μηχανισμούς με βάση τους οποίους λειτουργεί ο κόσμος μέσω συζήτησης-αν πρόκειται για έφηβο-ή μέσω παιχνιδιού, αν αφορά παιδί.

Επιπλέον πρόβλημα για πολλές οικογένειες είναι και το διαζύγιο των γονιών. Η πρώτη μονάδα κοινωνικοποίησης που συναντά το παιδί στη ζωή του είναι η οικογένειά του. Η απώλεια μέλους της οικογένειας είναι σίγουρα σκληρή, αλλά εξ’ ίσου σκληρό είναι και το διαζύγιο. Μέσω των τεχνικών της παιδοψυχολογίας, ο γονιός θα μπορέσει να εξηγήσει πολύ πιο εύκολα την κατάσταση στο παιδί του, και σίγουρα το παιδί το οποίο έχει ήδη επαφή με την παιδοψυχολογία, μέσω των επαγγελματιών που την ασκούν, θα είναι σε θέση να καταλάβει.
Στον αντίποδα βέβαια του διαζυγίου, είναι η επέκταση της οικογένειας με τη γέννηση παιδιού.

Πράγμα το οποίο, αδιαμφισβήτητα, ξενίζει τα παιδιά και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην ομαλή συμβίωση των μελών της οικογένειας. Η παιδοψυχολογία, όμως, μέσω συγκεκριμένων μεθόδων, μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση αυτής της ομαλής συμβίωσης και να συμβάλλει στην ικανότητα του παιδιού να κατανοήσει την αλλαγή αυτή.

Η επιστήμη της παιδοψυχολογίας όμως δεν είναι αναγκαία μόνο σε περιπτώσεις παιδιών που έχουν δεχτεί κακοποίηση ή έχουν διαγνωσθεί με διαταραχές. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί η παιδοψυχολογία μπορούν να είναι ωφέλιμες σε κάθε περίπτωση. Η παιδοψυχολογία μπορεί να διδάξει παιδιά και γονείς πώς να αλληλεπιδρούν και πώς, εν τέλει, να δημιουργούν υγιείς δεσμούς μεταξύ τους. Η επιστήμη της παιδοψυχολογίας μπορεί ακόμη να διδάξει το παιδί πώς να χτίζει το μέλλον του μακριά από τοξικές καταστάσεις, τις οποίες μπορεί να το βοηθά να αναγνωρίζει από πολύ νεαρή ηλικία.

Μέσω, ακόμη, των τεχνικών αυτών της παιδοψυχολογίας, το παιδί θα μάθει να ξεπερνά προβλήματα τα οποία του δημιουργούσαν άγχος με διασκεδαστικές μεθόδους, όπως με τη ζωγραφική και με το παιχνίδι. Αλλά και οι ίδιες οι ζωγραφιές του παιδιού μπορούν να αναλυθούν με τη βοήθεια της παιδοψυχολογίας, πράγμα το οποίο είναι εξαιρετικά χρήσιμο, καθώς τα παιδιά εκφράζονται καλύτερα μέσω του παιχνιδιού, των χρωμάτων και των σχημάτων. Η παιδοψυχολογία λοιπόν, βοηθά να στη διάκριση του τι θέλουν να πουν οι ζωγραφιές και τα παιχνίδια των παιδιών.

Εν κατακλείδι, η παιδοψυχολογία, σαν επιστήμη, έχει να επιτελέσει πολύ σημαντικό ρόλο. Βοηθά στο να αναλυθεί και να γίνει κατανοητή η προσωπικότητα του παιδιού και ο τρόπος ανάπτυξής της, αλλά βοηθά και στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση ορισμένων διαταραχών. Δεν πρέπει να λησμονείται το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η γνώση και η χρήση των τεχνικών που έχει αναπτύξει η επιστήμη της παιδοψυχολογίας από τους γονείς τους ίδιους, οι οποίοι, μέσω συνεδριών αλλά και αναγνωσμάτων σχετικών με την παιδοψυχολογία, μπορούν να γίνουν καλύτεροι γονείς και να μεγαλώσουν ψυχικά υγιή παιδιά.